Αλλαγή προπονητή ή επανεφεύρεση: η διακοπή της σεζόν, η ώρα των επιλογών
Κάθε τέλος σεζόν ανοίγει ένα διακριτικό αλλά καθοριστικό chantier: αυτό των στρατηγικών επιλογών. Η διακοπή ανάμεσα στις σεζόν, μια σύντομη παρένθεση σε ένα υπερφορτωμένο καλεντάρι, γίνεται η μοναδική στιγμή όπου οι παίκτες μπορούν να αναλύσουν τη χρονιά τους, να αξιολογήσουν το περιβάλλον τους και να προσαρμόσουν το επιτελείο τους.
Κάποιοι επιλέγουν να σπάσουν έναν κύκλο που έχει χάσει τη δυναμική του, άλλοι προτιμούν να διατηρήσουν τη βάση τους προσθέτοντας φρεσκάδα ή εκσυγχρονίζοντας τις μεθόδους τους. Σε ένα τένις πιο απαιτητικό από ποτέ, το να ξέρεις να αναδιοργανώνεσαι κατά την περίοδο της διακοπής έχει γίνει αναγκαίο.
ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΗΣ ΣΕΖΟΝ;
Με περίπου έξι εβδομάδες παύση πριν από την έναρξη της νέας σεζόν, οι παίκτες πρέπει να βρουν τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στην αποκατάσταση, τη συμμετοχή σε επιδείξεις και την ουσιαστική δουλειά. Αυτή η περίοδος είναι επίσης αφιερωμένη στην ενδυνάμωση του σώματος καθώς και στην ανάπτυξη νέων τεχνικών και τακτικών αξόνων.
Είναι ακριβώς αυτά τα τελευταία στοιχεία που μπορούν να αποδειχθούν καθοριστικά στην προετοιμασία, είτε για να εκπλήξουν τους αντιπάλους, είτε για να εξελίξουν έναν συγκεκριμένο τομέα του παιχνιδιού, είτε για να υιοθετήσουν μια διαφορετική πνευματική προσέγγιση.
Σε ένα πλαίσιο όπου τα καλεντάρια ATP και WTA είναι ολοένα και πιο φορτωμένα, το παράθυρο για να πραγματοποιηθούν σε βάθος αλλαγές παραμένει εξαιρετικά περιορισμένο. Και η αλλαγή προπονητή στη μέση της σεζόν αποδεικνύεται πάντα μια δύσκολη, ενίοτε και αντιπαραγωγική επιλογή.
Η διακοπή φαίνεται λοιπόν να είναι η ιδανική ευκαιρία ώστε οι παίκτες να «ξεκαθαρίσουν» το σταφ τους ή να το ενισχύσουν. Τον Δεκέμβριο μπορούν να δουλέψουν χωρίς την άμεση πίεση των αποτελεσμάτων, να θέσουν τις βάσεις ενός νέου πρότζεκτ και να ξαναρχίσουν έναν πλήρη κύκλο φυσικής και τεχνικής προετοιμασίας.
Προφανείς αγωνιστικοί λόγοι
Στο τέλος μιας σεζόν που διαρκεί έντεκα μήνες, οι παίκτες και οι παίκτριες περνούν τη χρονιά τους από κόσκινο. Η κατάταξη δεν λέει ποτέ ψέματα: στασιμότητα, οπισθοχώρηση ή αδυναμία να γίνει το επόμενο βήμα αρκούν για να γεννηθεί η αμφιβολία. Πρόωροι αποκλεισμοί, αποτυχίες στα μεγάλα ραντεβού και ήττες απέναντι στα ίδια προφίλ αντιπάλων είναι σημάδια που ωθούν στην αναζήτηση μιας νέας ματιάς.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο προπονητής, ο άξονας του αγωνιστικού πρότζεκτ, τίθεται λογικά υπό αμφισβήτηση. Το φαινόμενο ενισχύεται από την εξέλιξη του τένις: αυξημένη φυσική ένταση, γρήγορη προσαρμογή στις επιφάνειες, σημασία του να διαθέτεις καθοριστικά «όπλα» για να ανταγωνιστείς τους καλύτερους.
Κάποιοι παίκτες θεωρούν τότε ότι έχουν φτάσει σε ένα τεχνικό ή τακτικό ταβάνι με το τωρινό τους σταφ.
Ο Frances Tiafoe απεικονίζει τέλεια αυτή τη λογική. Τον Οκτώβριο του 2025, ενόψει της διακοπής, ο Αμερικανός επιλέγει να χωρίσει τους δρόμους του με τον David Witt.
Παρά ένα προημιτελικό στο Roland-Garros, οι φιλοδοξίες του παρέμεναν υψηλότερες στο σύνολο της σεζόν. «Ήθελα να κάνω μια νέα αρχή, να βγω από τη ζώνη άνεσής μου», εξηγούσε, αναλαμβάνοντας πλήρως τη βούλησή του για ρήξη πριν την έναρξη ενός νέου κύκλου.
Ανθρώπινοι και πνευματικοί λόγοι
Η αλλαγή μπορεί επίσης να συνδέεται με ανθρώπινους λόγους. Η σχέση ανάμεσα σε έναν παίκτη και τον προπονητή του είναι από τις πιο έντονες στον αθλητισμό: ταξίδια, καθημερινές προπονήσεις, μόνιμη πίεση, διαχείριση κορυφώσεων και κρίσεων. Με τον χρόνο, αυτή η εγγύτητα μπορεί να φθαρεί.
Ένας λόγος που περνάει λιγότερο, μια εμπιστοσύνη που διαβρώνεται ή μια ρουτίνα που εγκαθίσταται μπορεί να αρκέσουν για να αποδυναμώσουν ένα δίδυμο.
Η διακοπή προσφέρει τότε έναν πολύτιμο χρόνο απόστασης. Χωρίς επίσημο ανταγωνισμό, οι παίκτες έχουν τον απαραίτητο χρόνο για να αναλύσουν τη δυναμική του επιτελείου τους. Συχνά μέσα σε αυτή την παρένθεση εμφανίζεται το προφανές: η σχέση δεν λειτουργεί όπως παλιά.
Όταν η ανάγκη για ανανέωση γίνεται υπερβολικά έντονη, η διακοπή γίνεται η ιδανική στιγμή για να ξεκινήσεις από το μηδέν. Εκεί λαμβάνουν χώρα οι πιο ξεκάθαρες ρήξεις, αυτές που επανακαθορίζουν ένα αγωνιστικό πρότζεκτ και, μερικές φορές, μια καριέρα.
ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΚΟΠΗ
Στην πρόσφατη ιστορία του τένις, ορισμένες περίοδοι διακοπής σηματοδότησαν πραγματικά σημεία καμπής στην καριέρα κορυφαίων παικτών και παικτριών.
Συχνά είναι σε αυτή τη μεταβατική περίοδο, μακριά από την πίεση των τουρνουά, που γεννιούνται οι πιο αποφασιστικές επιλογές: εκείνη ενός νέου προπονητή, μιας νέας μεθόδου ή μιας αλλαγής φιλοσοφίας παιχνιδιού.
Djokovic–Becker, ένα στοίχημα περισσότερο από κερδισμένο
Το 2013, μία εβδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα, ο Novak Djokovic κάνει πάταγο ανακοινώνοντας την άφιξη του Boris Becker ως βασικού προπονητή. Η είδηση αιφνιδιάζει όλο το τουρ: ο Γερμανός, έξι φορές νικητής σε Grand Slam, δεν είχε ποτέ προπονήσει στο ανώτατο επίπεδο.
Ο Djokovic είναι όμως κατηγορηματικός: «Ο Boris θα είναι ο προπονητής νούμερο 1.» Ο Becker παίρνει έτσι το πάνω χέρι έναντι του Marian Vajda, του ιστορικού του μέντορα, ο οποίος μένει στο σταφ αλλά βλέπει τον ρόλο του να ελαφραίνει.
Εκείνη την εποχή, ο Σέρβος βγαίνει από μια απογοητευτική σεζόν: ο Nadal του παίρνει τη θέση του νούμερο 1 στον κόσμο και τον νικά στο Roland-Garros και έπειτα στον τελικό του US Open, ενώ ο Andy Murray επικρατεί εναντίον του στο Wimbledon. Ο Djokovic αισθάνεται την ανάγκη για μια εξωτερική ματιά, για μια νέα φωνή ικανή να τον σπρώξει πνευματικά στις καθοριστικές στιγμές.
Το στοίχημα αποδεικνύεται κερδισμένο. Ανάμεσα στο 2014 και το 2016, ο Σέρβος συντρίβει το τουρ: έξι τίτλοι Grand Slam, δεκατέσσερα Masters 1000 και δύο σεζόν κλεισμένες στη θέση του νούμερο 1. Ολοκληρώνει επίσης το career Grand Slam το 2016 κατακτώντας το Roland-Garros.
Η διακοπή του 2013 θα μείνει ως μια μείζων στροφή στην καριέρα του, εκείνη όπου ο Djokovic επέλεξε την απόλυτη απαιτητικότητα. Με τον Becker, επαναπροσδιόρισε τη σχέση του με την πίεση και εισήλθε σε μία από τις πιο εντυπωσιακές περιόδους κυριαρχίας στην ιστορία του σύγχρονου τένις.
Με τον Lendl, ο Murray μπήκε στο κλαμπ των μεγάλων
Τον Δεκέμβριο του 2011, ο Andy Murray πραγματοποιεί κι εκείνος μια αποφασιστική στροφή. Μετά από μια γερή σεζόν αλλά σημαδεμένη από χαμένες ευκαιρίες, ξέρει ότι του λείπει ακόμη ένα σκαλοπάτι για να ανήκει στους μεγαλύτερους πρωταθλητές. Απευθύνεται τότε στον Ivan Lendl, πρώην νούμερο 1 στον κόσμο και οκταπλό νικητή Grand Slam, του οποίου η πορεία μοιάζει με τη δική του: αρκετοί χαμένοι τελικοί πριν από τη δόξα.
Το αποτέλεσμα είναι άμεσο. Υπό την επιρροή του Lendl, ο Murray κερδίζει σε επιθετικότητα, σταθερότητα και κυρίως σε πνευματική δύναμη. Το 2012 κατακτά το χρυσό στους Ολυμπιακούς Αγώνες και έπειτα το πρώτο του Grand Slam στο US Open, πριν θριαμβεύσει στο Wimbledon το 2013.
Η διακοπή του 2011 θα μείνει έτσι ως η στιγμή που έδωσε στον εαυτό του τα μέσα για να ενταχθεί σταθερά στον κύκλο των πρωταθλητών ικανών να νικήσουν τους Federer, Nadal ή Djokovic.
Ο Cahill εκτόξευσε τη Halep στην κορυφή
Τον χειμώνα του 2015, η Simona Halep επιλέγει να εμπιστευτεί το αγωνιστικό της μέλλον στον Darren Cahill, μια σεβαστή φιγούρα του τουρ και λεπτό στρατηγικό νου. Η Ρουμάνα αναζητά ένα επιτελείο ικανό να τη βοηθήσει να εξελίξει το παιχνίδι της.
Υπό την καθοδήγηση του Cahill, η Halep κερδίζει σε επιθετικότητα, κίνηση και τακτική διαύγεια. Ο Αυστραλός προπονητής, που είχε διαγνώσει όλο το ταλέντο της Ρουμάνας, τη βοηθά να κατακτήσει την πρώτη θέση στον κόσμο το 2017 και, το 2018, τον πρώτο της τίτλο Grand Slam στο Roland-Garros.
Αν ορισμένες διακοπές γεννούν ιστορικά δίδυμα που μεταμορφώνουν μια καριέρα, άλλες δείχνουν ότι η αλλαγή προπονητή παραμένει στοίχημα, ενίοτε ριψοκίνδυνο. Ασυμβίβαστες προσεγγίσεις, υπερβολικά υψηλές προσδοκίες, φτωχά αποτελέσματα: κάποιες επιλογές που υποτίθεται ότι θα αναζωογονούσαν μια δυναμική, τελικά την αποδυναμώνουν.
ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΟΠΗΣ
Για να δει κανείς ορισμένες αποτυχίες που δρομολογήθηκαν κατά τη διακοπή, αρκεί να γυρίσει στο 2024.
Ενώ ο Jannik Sinner έχει εγκατασταθεί στην κορυφή της κατάταξης, ο Novak Djokovic, στα 37 του, αναζητά λύσεις για να ξαναπάρει το προβάδισμα επί του Ιταλού — και επί του Carlos Alcaraz — από την επόμενη σεζόν.
Τον Νοέμβριο, ο Σέρβος προκαλεί την έκπληξη: ανακοινώνει την άφιξη του Andy Murray, μόλις αποσυρμένου, ως νέου προπονητή. Η ιδέα κάνει αίσθηση: δύο πρώην αντίπαλοι ενωμένοι σε ένα κοινό πρότζεκτ, μια τεχνική συνάφεια κληρονομιά των μονομαχιών τους και η ελπίδα ότι μια πρωτόγνωρη εξωτερική ματιά θα αναζωπυρώσει τον Djokovic. Όμως ο Murray δεν έχει ποτέ μέχρι τότε προπονήσει και οι προσδοκίες γίνονται γρήγορα δυσθεώρητες.
Η πραγματικότητα προλαβαίνει σύντομα το δίδυμο. Πέντε μήνες αργότερα, η συνεργασία λαμβάνει τέλος μετά από μια σειρά απογοητευτικών αποτελεσμάτων: εγκατάλειψη στα ημιτελικά του Australian Open, πρόωροι αποκλεισμοί στη Ντόχα, το Indian Wells, το Μόντε Κάρλο και τη Μαδρίτη. Μόνο ο τελικός στο Μαϊάμι βελτιώνει κάπως τον απολογισμό.
Ο ίδιος ο Murray θα συνοψίσει αυτό το αποτυχημένο εγχείρημα: «Είμαι χαρούμενος που το έκανα, ήμουν πλήρως αφοσιωμένος. Αλλά είμαι απογοητευμένος που δεν πέτυχα τα αποτελέσματα που ήλπιζα γι’ αυτόν.»
Rybakina – Ivanisevic, ένας αστραπιαίος χωρισμός
Στις γυναίκες, η Elena Rybakina, πρωταθλήτρια στο Wimbledon το 2022, αποφασίζει να ξεκινήσει από το μηδέν μετά από μια δύσκολη σεζόν 2024. Χωρίζει με τον Stefano Vukov, αποδυναμωμένο από κατηγορίες παρενόχλησης, και ποντάρει σε ένα λαμπερό όνομα για να ανακατευθύνει την πορεία της: τον Goran Ivanisevic, πρωταθλητή που έγινε προπονητής ελίτ μετά από πέντε καρποφόρα χρόνια στο πλευρό του Novak Djokovic.
Το στοίχημα ενθουσιάζει αμέσως: με τη δύναμή της και το σερβίς της, πολλοί φαντάζονται τη Rybakina να επιστρέφει ως μεγάλη διεκδικήτρια των τίτλων Grand Slam. Κάποιοι, όπως ο Alex Corretja, τη βλέπουν ακόμη και να κλείνει τη χρονιά ως νούμερο 1.
Όμως το ειδύλλιο διαρκεί λίγο. Μόλις δύο μήνες μετά την έναρξη της συνεργασίας τους, η Καζάχα και ο Κροάτης βάζουν τέλος στην κοινή πορεία τους. Ο Ivanisevic θα επικαλεστεί λιτά εξωαγωνιστικά προβλήματα και την αδυναμία να συνεχίσει σε συνθήκες που δεν έλεγχε:
«Υπάρχουν πράγματα που συνέβησαν εκτός κορτ. Δεν είχα κανέναν έλεγχο πάνω σε αυτά. Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι η καλύτερη απόφαση ήταν να φύγω. Δεν ήθελα να αναμειχθώ σε όλα αυτά.»
ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ ΑΝΤΙ ΓΕΝΙΚΗΣ ΑΝΑΤΑΡΑΧΗΣ: Η ΑΛΛΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΟΠΗΣ
Σε ένα άθλημα όπου αλλάζει κανείς προπονητή μερικές φορές πιο γρήγορα κι από ρακέτα, κάποιοι προτιμούν έναν άλλο δρόμο: να διατηρήσουν τον βασικό τους προπονητή προσαρμόζοντας τα πάντα γύρω του. Δεν πρόκειται να ταράξουν τα πάντα, αλλά να βελτιστοποιήσουν μια δομή που ήδη λειτουργεί, να την καταστήσουν πιο αποδοτική και βιώσιμη.
Συχνά η διαπίστωση είναι απλή: η κεντρική σχέση παραμένει στέρεη, αλλά χρειάζεται ανανέωση. Μετά από χρόνια συνεργασίας, ακόμη και τα πιο αποτελεσματικά δίδυμα αισθάνονται το όφελος του να προστεθεί μια νέα εξειδίκευση, να μοιραστεί το πνευματικό βάρος ή να εισαχθεί μια εξωτερική ματιά.
Χωρίς αγώνες και με πραγματικό χρόνο για σκέψη, η διακοπή γίνεται τότε η ιδανική στιγμή για να τελειοποιηθεί η οργάνωση αντί να ξαναχτιστεί από την αρχή. Μια προσέγγιση που γοητεύει όλο και περισσότερους πρωταθλητές, που θέλουν να διατηρήσουν τη συνέχεια ενώ ταυτόχρονα εγχέουν φρεσκάδα.
«Το να έχεις μια δεύτερη φωνή είναι ουσιώδες»
Το 2024, ο Carlos Alcaraz εκμεταλλεύεται τη διακοπή για να ρυθμίσει την οργάνωση της ομάδας του. Χωρίς να αγγίξει τον βασικό του πυλώνα, τον Juan Carlos Ferrero, εντάσσει μια δεύτερη φωνή: τον Samuel López. Εκείνος εξηγεί τότε τη λογική αυτής της ανακατανομής ρόλων:
«Τα χρόνια μαζί, τα ταξίδια και οι εντάσεις συσσωρεύονται. Πολλές ευθύνες πέφτουν πάνω στον προπονητή. Το να έχεις μια δεύτερη φωνή είναι ουσιώδες: είναι μια νέα φιγούρα ικανή να φέρει φρεσκάδα.»
Μια επιλογή που αποδίδει. Το 2025, ο Alcaraz πραγματοποιεί μια εξαιρετική σεζόν (νούμερο 1 στον κόσμο, δύο Grand Slam, οκτώ τίτλοι) βασισμένος σε μια ισορροπημένη οργάνωση: ο López έπαιρνε τη σκυτάλη όταν ο Ferrero είχε ανάγκη να πάρει ανάσα, πριν το δίδυμο επανενωθεί για τα μεγάλα ραντεβού.
Αλλά αυτή η στρατηγική δεν είναι καινούρια. Το 2013, ο Roger Federer είχε ήδη υιοθετήσει αυτό το μοντέλο εντάσσοντας τον Stefan Edberg στο πλευρό του Severin Lüthi. «Τα πηγαίνουμε πραγματικά πολύ καλά», εξηγούσε τότε ο Ελβετός, που έβλεπε στον Edberg μια προσθήκη τεχνογνωσίας μάλλον παρά μια δομική αλλαγή.
Εκσυγχρονισμός του επιτελείου: επιστήμη, δεδομένα και φυσική προετοιμασία στην καρδιά της διακοπής
Η διακοπή είναι επίσης η ιδανική στιγμή για να εκσυγχρονιστεί ένα επιτελείο και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του σύγχρονου τένις.
Αν ο βασικός προπονητής παραμένει ο άξονας, η απόδοση βασίζεται πλέον σε μια διευρυμένη ομάδα: αναλυτές βίντεο, ειδικούς δεδομένων, γυμναστές, φυσιοθεραπευτές ή ψυχολόγους. Ο στόχος είναι σαφής: να βελτιστοποιηθεί κάθε λεπτομέρεια σε ένα άθλημα όπου τα περιθώρια είναι ελάχιστα.
Χωρίς αγώνες, οι παίκτες μπορούν επιτέλους να ενσωματώσουν νέα εργαλεία και να χτίσουν μια πραγματική φυσική βάση. Σε μια εποχή όπου το τένις γίνεται πιο εκρηκτικό και πιο απαιτητικό, η προετοιμασία εμπιστεύεται σε ειδικούς ικανούς να δομήσουν βαριά μπλοκ δουλειάς περιορίζοντας ταυτόχρονα τους κινδύνους τραυματισμών.
Η Emma Raducanu το έχει κάνει αυτό κεντρικό άξονα ενόψει της σεζόν 2026. Η νικήτρια του US Open 2021 προσέλαβε μια νέα γυμνάστρια, την Emma Stewart, για να ξαναβρεί άψογη φυσική κατάσταση και να επιστρέψει σταθερά στο υψηλότερο επίπεδο.
Οι επιτυχημένες επιλογές της Sabalenka
Η Aryna Sabalenka είχε, εκείνη, προβλέψει αυτή την εξέλιξη πολύ πριν από τις άλλες. Από τη διακοπή του 2021, όταν μόλις είχε φτάσει στη 2η θέση του κόσμου, η Λευκορωσίδα είχε εντάξει στην ομάδα της τον ειδικό δεδομένων Shane Liyanage, επιφορτισμένο με την ανάλυση του παιχνιδιού της και εκείνου των αντιπάλων της. Μια αόρατη αλλά ουσιώδης δουλειά στην άνοδό της.
Στη συνέχεια, το 2022, αντιμέτωπη με ένα προβληματικό σερβίς (428 διπλά λάθη μέσα στη σεζόν), η Sabalenka στράφηκε στον ειδικό βιομηχανικής κίνησης Gavin MacMillan, ο οποίος τη βοήθησε να αναδομήσει σε βάθος την κίνησή της.
Το αποτέλεσμα: μια μείζων τεχνική μεταμόρφωση, που σήμερα θεωρείται ως μία από τις καθοριστικές καμπές της καριέρας της.
Χάρη σε αυτές τις επιλογές που έγιναν κατά τις διακοπές, η Sabalenka επιβλήθηκε σταδιακά ως μία από τις πιο ολοκληρωμένες παίκτριες του τουρ, τετράκις νικήτρια Grand Slam και σταθερά εγκατεστημένη στην κορυφή της κατάταξης WTA.
Η ΔΙΑΚΟΠΗ, ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΔΟΞΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ ΜΙΑΣ ΣΕΖΟΝ
Περίοδος ξεκούρασης, η διακοπή είναι επίσης η στιγμή όπου οι παίκτες παίρνουν κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον τους. Είναι κατά τη διάρκεια αυτών των εβδομάδων μακριά από τα κορτ και τα ΜΜΕ που χαράσσουν τα περιγράμματα της επόμενης σεζόν, η οποία, ανάλογα με τις επιλογές τους, μπορεί να στεφθεί με επιτυχία ή να σημαδευτεί από απογοήτευση.
Το να αλλάξεις προπονητή, να εκσυγχρονίσεις την ομάδα σου ή να προσθέσεις μια νέα εξειδίκευση γίνονται καθοριστικοί μοχλοί για να προσεγγίσεις την επόμενη σεζόν με φιλοδοξία και αποτελεσματικότητα.
Αλλαγή προπονητή ή επανεφεύρεση: η διακοπή της σεζόν, η ώρα των επιλογών 
Rafa Nadal Academy: ένα υπόδειγμα τεχνογνωσίας και επαγγελματισμού για τις μελλοντικές αστέρες του τένις 
Κύπελλο Ντέιβις: ανάμεσα σε μεταρρυθμίσεις, κριτικές και εθνική κουλτούρα 
Όταν οι σταρ του τένις αλλάζουν γήπεδο: από τον τραγουδιστή Νοά έως τον βουλευτή Σάφιν, ένας άλλος αγώνας, αυτός της επαγγελματικής μετάβασης