Διαμόρφωση μελλοντικών πρωταθλητών: εστίαση στην παρακμή του γαλλικού δημόσιου μοντέλου απέναντι στις ιδιωτικές ακαδημίες
Για πολύ καιρό, η Γαλλία ενσάρκωνε ένα από τα τελευταία προπύργια του δημόσιου μοντέλου επιμόρφωσης στο παγκόσμιο τένις.
Ένα δομημένο, κεντρικοποιημένο σύστημα, σχεδιασμένο για να εντοπίζει, να διαμορφώνει και να συνοδεύει τα ταλέντα της χώρας από τις πρώτες μπαλιές μέχρι το υψηλό επίπεδο.
Αλλά όσο ο αθλητισμός παγκοσμιοποιήθηκε, ένα άλλο μοντέλο – αυτό των ιδιωτικών ακαδημιών, γεννημένων στις Ηνωμένες Πολιτείες και εξαγόμενων στην Ευρώπη και εν συνεχεία στη Μέση Ανατολή – επιβλήθηκε ως προνομιακή επιλογή για έναν αυξανόμενο αριθμό νεαρών παικτών.
Το γαλλικό μοντέλο: 50 χρόνια εντάσεων ανάμεσα σε ομοσπονδία, ακαδημίες και οικογένειες
Ο παρών φάκελος προτείνει μια αποκωδικοποίηση της ειδικής εξέλιξης του γαλλικού συστήματος, επανατοποθετώντας το σε μια παγκόσμια προοπτική.
Διότι η Γαλλία, με την ισχυρή ομοσπονδιακή της κληρονομιά, προσφέρει ένα μοναδικό πεδίο παρατήρησης: αυτό μιας χώρας όπου η προπόνηση της ελίτ σχεδόν ποτέ δεν αφενόταν στον ιδιωτικό τομέα, πριν το τοπίο ανατραπεί.
Το να κατανοήσει κανείς αυτόν τον μετασχηματισμό σημαίνει να αφηγηθεί πενήντα χρόνια εντάσεων ανάμεσα σε δημόσιους θεσμούς, ιδιωτικούς φορείς και οικογένειες σε αναζήτηση επίδοσης.
1960–1970: Στις απαρχές του ομοσπονδιακού μοντέλου, το κράτος χτίζει τον σκελετό
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η Γαλλία αναζητά ακόμη τον δρόμο της όσον αφορά τη διαμόρφωση στον αθλητισμό. Η χώρα διαπνέεται από την ιδέα ότι το κράτος πρέπει να οργανώνει, να χρηματοδοτεί και να εναρμονίζει την πρόσβαση στον υψηλού επιπέδου αθλητισμό.
Η FFT εντάσσεται σε αυτό το γενικό κίνημα, κατά το πρότυπο άλλων γαλλικών ομοσπονδιών, λανσάροντας τα πρώτα δομημένα εθνικά στάζ και πιλοτικά κέντρα.
Αυτοί οι χώροι, ακόμη στοιχειώδεις, συγκεντρώνουν τους νεαρούς ελπιδοφόρους γύρω από προπονητές εντεταλμένους από την ομοσπονδία, μερικές φορές με αυτοσχέδια οικοτροφεία δίπλα σε συνεργαζόμενους συλλόγους.
Πρέπει να θυμίσουμε ότι εκείνη την εποχή, το INSEP, που θα γίνει ένας από τους πυλώνες της διαμόρφωσης της γαλλικής ελίτ, δεν υπάρχει ακόμη υπό τη σύγχρονη μορφή του. Θα δημιουργηθεί επίσημα μόλις το 1975. Πριν από αυτό, το μοντέλο παραμένει κατακερματισμένο, χωρίς πραγματικό κεντρικοποιημένο campus.
Ωστόσο, εγκαθίσταται μια ισχυρή ιδέα: η διαμόρφωση πρέπει να είναι δημόσια, εθνική και οργανωμένη κάθετα. Στη λογική αυτή, η ομοσπονδία γίνεται το αναπόφευκτο πέρασμα κάθε φιλοδοξίας.
1970–1980: Το αμερικανικό κύμα και η γέννηση ενός ιδιωτικού αντι-μοντέλου
Την ίδια περίοδο, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, μια μικρή σιωπηλή επανάσταση αρχίζει να παίρνει μορφή.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες αναδύονται οι πρώτες ιδιωτικές ακαδημίες τένις, καρποί της πρωτοβουλίας προπονητών-επιχειρηματιών που επιδιώκουν να απαλλαγούν από τις δημόσιες δομές.
Η πιο εμβληματική από αυτές ιδρύεται το 1978, στο Μπράντεντον της Φλόριντα: η ακαδημία του Νικ Μπολέτιερι, που θα γίνει αργότερα η IMG Academy.
Ο Μπολέτιερι (1931-2022), πρώην θρυλικός Αμερικανός προπονητής, επιβάλλει μια ριζική ρήξη με το ευρωπαϊκό ομοσπονδιακό μοντέλο.
Εντατικές προπονήσεις, μόνιμη ανταγωνιστικότητα, εξατομικευμένη παρακολούθηση, παρουσία ποικίλων ειδικών της προετοιμασίας… και μια πρωτόγνωρη χρήση του storytelling γύρω από τους νεαρούς παίκτες. Αυτό το «εργαστήριο» αυτοπροσδιορίζεται ως επιχείρηση πριν ακόμη από αθλητικός θεσμός.
Στην Ευρώπη, αυτό το μοντέλο εκλαμβάνεται αρχικά ως εξωτική ιδιαιτερότητα, σχεδόν ως αμερικανική παραξενιά. Ωστόσο, εγκαινιάζει ένα εντελώς νέο παράδειγμα: μια ιδιωτική, εμπορική, διεθνής διαμόρφωση, ελεύθερη στις παιδαγωγικές της επιλογές.
1980–1990: Η χρυσή εποχή του ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού μοντέλου
Ενώ ο Μπολέτιερι κερδίζει ολοένα μεγαλύτερη δημοσιότητα, η Ευρώπη, και ειδικά η Γαλλία, εδραιώνουν το δικό τους μοντέλο. Η δεκαετία του 1980 σηματοδοτεί την πολύ καλή περίοδο των ομοσπονδιακών κέντρων.
Αναπτύσσονται εξειδικευμένες δομές: πόλοι France, πόλοι Espoirs, περιφερειακά κέντρα και φυσικά το INSEP, που γίνεται γρήγορα σύμβολο της δημόσιας αθλητικής αριστείας.
Οι επιτυχίες που επιτυγχάνονται επικυρώνουν τη μέθοδο. Αρκετοί μεγάλοι Γάλλοι παίκτες, όπως ο Γιανίκ Νοά, ο Ανρί Λεκόντ και ο Γκι Φοργκέ, εξελίσσονται σε ομοσπονδιακό περιβάλλον, ακόμη κι αν κάποιοι συμπληρώνουν την πορεία τους εκτός του αυστηρού πλαισίου της FFT.
Ο κυρίαρχος λόγος είναι σαφής: ένας Γάλλος παίκτης υψηλού επιπέδου γεννιέται και διαμορφώνεται μέσα στο ομοσπονδιακό σύστημα. Την ίδια στιγμή, οι αμερικανικές ακαδημίες, όσο κι αν γοητεύουν, παραμένουν ένας μακρινός κόσμος.
1990–2000: Η παγκοσμιοποίηση ανατρέπει τα σύνορα και ανοίγει τις πόρτες των ακαδημιών
Η δεκαετία του 1990 είναι εκείνη της παγκοσμιοποίησης του τένις. Οι μετακινήσεις εντείνονται, τα junior circuits γίνονται διεθνή και οι οικογένειες αρχίζουν να συγκρίνουν τις μεθόδους διαμόρφωσης διαφόρων χωρών.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσφέρουν υποδομές και έναν τρόπο αθλητικής ζωής ριζικά διαφορετικό. Η Ισπανία, παράλληλα, αναδεικνύει τα δικά της ιδιωτικά κέντρα, γύρω από τη Βαρκελώνη, τη Βαλένθια ή τη Μαγιόρκα, με εξειδίκευση στην αντοχή και το χώμα.
Οι ιδιωτικές ακαδημίες γίνονται επιταχυντές καριέρας. Στις ΗΠΑ, η IMG συνεχίζει να υποδέχεται και να συνοδεύει τις πορείες μελλοντικών πρωταθλητών.
Τζιμ Κούριερ, Αντρέ Αγκάσι, Μόνικα Σέλες ή ακόμη και Μαρία Σαράποβα, που έφτασε ως έφηβη στο Μπράντεντον στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Στην Ισπανία, ιδιωτικές δομές που προκρίνουν την ευελιξία και την εντατική προπόνηση προσελκύουν νέους από τη βόρεια Ευρώπη, γοητευμένους από το κλίμα και την τεχνική αυστηρότητα.
Ωστόσο, πρέπει να μετριάσουμε: η μεγάλη πλειονότητα των Ευρωπαίων παικτών συνεχίζει να διαμορφώνεται στις εθνικές ομοσπονδίες ή στους παραδοσιακούς συλλόγους. Αλλά η ιδέα ότι υπάρχει ανταγωνιστικό μοντέλο, και ότι λειτουργεί, αρχίζει να επιβάλλεται στη συλλογική φαντασία.
2005–2015: Η παγκόσμια έκρηξη και ο μετασχηματισμός των ακαδημιών σε διεθνείς μάρκες
Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι ακαδημίες αλλάζουν κλίμακα. Δεν είναι πλέον απλώς χώροι προπόνησης, αλλά γίνονται παγκόσμιες μάρκες, συχνά δομημένες ως επιχειρήσεις.
Φιλόδοκο μάρκετινγκ, πολυτελείς υποδομές, διεθνή οικοτροφεία, ψυχολογική υποστήριξη, βιντεοανάλυση, γυμναστήρια τελευταίας γενιάς: επαγγελματικοποιούνται σε τέτοιο βαθμό ώστε να ανταγωνίζονται τη δημόσια ομοσπονδιακή διαμόρφωση στο δικό της πεδίο.
Αρκετά μεγάλα projects αναδύονται ή αναπτύσσονται: η Mouratoglou Academy, που ιδρύθηκε το 1996 από τους Πατρίκ Μουράτογλου και Μπομπ Μπρετ στην παριζιάνικη περιοχή και μετεγκαταστάθηκε στη Σοφία-Αντίπολι (Γαλλική Ριβιέρα) το 2011.
Η Rafa Nadal Academy στη Μαγιόρκα, που ιδρύθηκε από τον θρύλο Ραφαέλ Ναδάλ, της οποίας τα επίσημα εγκαίνια το 2016 στέφουν ένα project που είχε ξεκινήσει χρόνια νωρίτερα γύρω από την οικογένεια Ναδάλ.
Χωρίς να ξεχνάμε την άνοδο γαλλικών κέντρων όπως η French Touch Academy στο Καπ ντ’Αγκντ (Ερώ) από το 2018, του Σαρλ Ωφρέ.
Τέλος, ορισμένες ακαδημίες εγκαθίστανται στη Μέση Ανατολή ή στην Ασία, υποστηριζόμενες από διεθνή ιδιωτικά κεφάλαια.
2015–2020: Το μονοπώλιο διαβρώνεται, η εμπιστοσύνη μετατοπίζεται
Όσο ο ιδιωτικός τομέας επαγγελματικοποιείται, οι ομοσπονδιακές δομές φαίνονται παγιδευμένες σε ένα παλαιό μοντέλο.
Ο λόγος των οικογενειών και των παικτών αλλάζει. Οι ομοσπονδίες κατηγορούνται για διοικητική ακαμψία, γερασμένες υποδομές και επιλογές μερικές φορές αδιαφανείς.
Αντίθετα, οι ιδιωτικές ακαδημίες προβάλλουν την εξατομίκευση, την ποικιλομορφία των προφίλ προπονητών, το διεθνές άνοιγμα και τη νοητική υποστήριξη. Η μετατόπιση είναι αισθητή στις επιλογές των νεαρών ταλέντων.
Η περίπτωση του Γάλλου Γκαμπριέλ Ντεμπρύ είναι εμβληματική: νικητής του Roland-Garros juniors το 2022, αποχωρεί από τη FFT στα τέλη του 2023, σε συνεννόηση με την ομοσπονδία, για να ενταχθεί στο Piatti Tennis Center, στην Ιταλία, υπό τη διεύθυνση του Ρικάρντο Πιάτι, ενός από τους πιο φημισμένους ιδιώτες προπονητές στην Ευρώπη.
Αυτός ο τύπος μετακίνησης, κάποτε σπάνιος, γίνεται συνηθισμένος. Έκτοτε, ο νεαρός παίκτης εγκατέλειψε το ATP Tour για να ακολουθήσει το αμερικανικό πανεπιστημιακό κύκλωμα, εντασσόμενος στον campus του Champaign-Urbana (Πανεπιστήμιο Ιλινόι).
Sinner, Rune, Alcaraz, Gauff… όλοι πέρασαν από ιδιωτικές ακαδημίες
Αλλά ο Γκαμπριέλ Ντεμπρύ δεν είναι ο μόνος. Στο σημερινό circuit, πολλοί πρωταθλητές έχουν επίσης επιλέξει την ιδιωτική οδό.
Ο Χόλγκερ Ρούν (Mouratoglou Academy στην ηλικία των 13), ο Γιανίκ Σίνερ (Piatti Tennis Center στην ηλικία των 13), η Κόκο Γκοφ (Mouratoglou Academy στην ηλικία των 10), ο Στέφανος Τσιτσιπάς (Mouratoglou Academy στην ηλικία των 17), η Αλεξάντρα Εάλα (Rafa Nadal Academy στην ηλικία των 13) ή ακόμη και ο Κάρλος Αλκαράθ (Ferrero Tennis Academy στην ηλικία των 15) αποτελούν τέλεια παραδείγματα.
Αυτή η επιλογή, ακόμη περιθωριακή πριν από μερικά χρόνια, γίνεται σήμερα βασιλική οδός για τους ταλαντούχους νεαρούς παίκτες.
2020–2024: Το ιδιωτικό μοντέλο κυριαρχεί στο υψηλό επίπεδο — για όσους μπορούν να το αντέξουν οικονομικά
Ωστόσο, σήμερα, οι υψηλής κατηγορίας ιδιωτικές ακαδημίες χρεώνουν μεταξύ 50.000 και 90.000 ευρώ τον χρόνο.
Παραδείγματα: η IMG Academy (περίπου 70.000 €/έτος και 90.000 €/έτος με τη φόρμουλα διαμονής) και η Evert Tennis Academy (πάνω από 50.000 €/έτος με διαμονή) στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αλλά επίσης η Rafa Nadal Academy (περίπου 56.000 €/έτος) και η Mouratoglou Academy (περίπου 40.000 €/έτος) στην Ευρώπη.
Επιπλέον, με τις μετακινήσεις, ο ετήσιος φάκελος μπορεί να ξεπεράσει τις 75.000 ευρώ και ακόμη και να φτάσει κοντά στις 100.000 ευρώ.
Και αν για πολλές οικογένειες αυτή η επένδυση είναι απαγορευτική, για εκείνες που διαθέτουν τα μέσα, αυτές οι ακαδημίες προσφέρουν ένα περιβάλλον δύσκολα συγκρίσιμο: διεθνές καλεντάρι, sparring υψηλού επιπέδου, διεπιστημονικές ομάδες, εμβάπτιση στην κουλτούρα του circuit.
Αλλά σταδιακά, η αθλητική πορεία μοιάζει να διαιρείται σε δύο κόσμους: τον εντοπισμό, που εξακολουθεί να διασφαλίζεται σε μεγάλο βαθμό από τα ομοσπονδιακά συστήματα, και τη διαμόρφωση της ελίτ, η οποία πλέον ανήκει στον ιδιωτικό τομέα.
Σε αυτή τη διαμόρφωση, το καθαρό ταλέντο δεν αρκεί πια. Η χρηματοδότηση, το δίκτυο, η ικανότητα να ενταχθεί κανείς σε μια κορυφαία δομή γίνονται καθοριστικά στοιχεία της καριέρας.
Για παράδειγμα, ο Χόλγκερ Ρούν επωφελήθηκε από το ίδρυμα ChampSeed, που ιδρύθηκε από τον Πατρίκ Μουράτογλου, για να μπορέσει να διαμορφωθεί μέσα στην ακαδημία.
Σήμερα: ένα δυαδικό σύστημα, αλλά σχεδόν χωρίς συνεργασία
Το παγκόσμιο τένις λειτουργεί πλέον σύμφωνα με δύο παράλληλα κυκλώματα. Από τη μία, το ομοσπονδιακό σύστημα, που διατηρεί την ιστορική αποστολή του εντοπισμού και της μαζικής διαμόρφωσης. Από την άλλη, ο ιδιωτικός τομέας, επικεντρωμένος στην ελίτ, την εξατομίκευση και τις διεθνείς πορείες.
Αυτοί οι δύο κόσμοι θα μπορούσαν να αλληλοσυμπληρώνονται· συνυπάρχουν κυρίως αγνοώντας ο ένας τον άλλο, με τον καθένα να διεκδικεί τη νομιμότητά του, την αποτελεσματικότητά του και τη φιλοσοφία του, παρότι μια βούληση συνεργασίας έχει ανακοινωθεί από ορισμένους προέδρους ομοσπονδιών, και ιδίως από τον Ζιλ Μορετόν στη Γαλλία.
«Ήρθα πιο κοντά σε όλες τις ακαδημίες με όλες τις ομάδες της FFT», διευκρίνισε. «Πρέπει να υπογραμμίσουμε την ποιοτική δουλειά που γίνεται στον ιδιωτικό τομέα και να σταματήσουμε να την απαξιώνουμε και να την αποκλείουμε.
Θα δημιουργήσουμε αυτήν τη δημόσιο-ιδιωτική συμμαχία, με επιλογές προπόνησης, τόπους προπόνησης, προσαρμοσμένους σε κάθε νέο, στον οποίο θα προτείνουμε προϊόντα à la carte», είχε δηλώσει στους συναδέλφους μας στο RMC Sport το 2021.
Το κεντρικό ερώτημα παραμένει: σε ένα άθλημα όπου η διαμόρφωση ιδιωτικοποιείται και τα κόστη εκτοξεύονται, η πρόσβαση στην αριστεία πρέπει να παραμείνει οικονομικό προνόμιο; Ή μπορούν οι ομοσπονδίες να επανεφεύρουν τον ρόλο τους ώστε να γίνουν και πάλι πραγματικός κοινωνικός ανελκυστήρας;
Η ιστορία αυτών των τελευταίων πενήντα ετών δείχνει ξεκάθαρα μια τάση: το μονοπώλιο δεν υπάρχει πλέον, και ο ανταγωνισμός, πλέον, παίζεται επίσης στα παρασκήνια της διαμόρφωσης.
Το παράδοξο που διχάζει το τένις: ανάμεσα σε εξαντλημένους παίκτες, κορεσμένο καλεντάρι και επιδείξεις που πολλαπλασιάζονται 
Διαμόρφωση μελλοντικών πρωταθλητών: εστίαση στην παρακμή του γαλλικού δημόσιου μοντέλου απέναντι στις ιδιωτικές ακαδημίες 
Απειλεί το padel το τένις; Εμβάθυνση στην επανάσταση που ταράζει την καθιερωμένη τάξη 
Ντοσιέ - Σαουδική Αραβία, τραυματισμοί, πόλεμος και business: οι συναρπαστικές πτυχές του τένις αποκαλύπτονται από το TennisTemple